Έχω τους λόγους μου να πιστεύω ότι αυτό που χρειάζεται περισσότερο ο άνθρωπος στην κατά τα άλλα σύντομη και φευγαλέα παραμονή του στον πλανήτη Γη, είναι η μορφή ενός δασκάλου. Κι επειδή συχνά αυτή τη λέξη τη συνδέουμε ασυνείδητα με το ομώνυμο επάγγελμα, σας προτρέπω αγαπητοί αναγνώστες, να αδειάσετε τέτοιες εικόνες από το μυαλό σας. Διότι, δάσκαλος πέρα από εκείνη τη μορφή ενός συμπαθητικού νεαρού με γυαλάκια ή μιας γλυκιάς κυρίας που προσπαθούσαν κάποτε να μας μάθουν το «Λόλα, να ένα μήλο», είναι ο κάθε ένας που η παρουσία του μπορεί να υπάρξει καταλυτική σε οποιαδήποτε φάση της ζωής μας.
Αυτή λοιπόν τη μορφή, ίσως κάποιοι να την αναζητούν και να μην τη βρίσκουν, αλλά σας λέω πως ο δάσκαλος δρα τόσο «παρασκηνιακά» που σχεδόν η παρουσία του δε γίνεται αντιληπτή, παρά μόνο όταν έλθει η μέρα που βλέποντας κανείς τα «εσώτερα» του, θα αντιληφθεί τη μεταμόρφωση που έχει δεχθεί και θα τη νιώσει. Έχω τους λόγους μου να πιστεύω ότι αυτός ο δάσκαλος έχει την ικανότητα να καταφθάνει πάντοτε την πιο κατάλληλη στιγμή. Πιστεύω πολύ –αν και συχνά αρνούμαι να το παραδεχτώ- ότι όλα λειτουργούν αρμονικά και στην εντέλεια, έτσι που, αν έχεις τα μάτια και τα αυτιά σου ανοιχτά, θα μπορέσεις κάποτε να νιώσεις τη γνώση που αφομοίωσε ο οργανισμός σου.
Κάποτε, αν δεν την ξέρεις ήδη, θα μπορέσεις να καταλάβεις την αξία του δασκάλου. Γιατί λοιπόν ο καθένας από εμάς χρειάζεται ένα δάσκαλο; Καταρχάς, διότι όλοι κρύβουμε ένα παιδί μέσα μας. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι ο άνθρωπος, όσα χρόνια ζωής κι αν μετρά, παύει να νιώθει την ανάγκη να είναι παιδί. Και ξέρετε, παιδί δεν είναι αυτός που παιδιαρίζει και λέει μωρολογίες, αλλά αυτός που διατηρεί άσβεστη τη δίψα του για μάθηση. Αντίθετα, αυτός που έχει πεισθεί ότι τα ξέρει όλα, αυτός που ονομάζει τον εαυτό του σοφό και που δεν αναζητεί ένα δάσκαλο, αυτός λοιπόν, έχει γεράσει.
Επιπλέον, ο δάσκαλος συχνά θα αποδειχτεί ότι είναι ένα άτομο που σε νοιάζεται. Ίσως όχι τόσο φανερά και εκδηλωτικά, αλλά με πολύ μικρές χειρονομίες. Ίσως με χειρονομίες που θα δυσκολευτείς αρχικά να συλλάβεις, αλλά με χειρονομίες που θα γίνουν πιο αντιληπτές και κατανοητές στο πέρασμα του χρόνου. Φυσικά και υπάρχουν κι άλλα άτομα στη ζωή σου που σε νοιάζονται, είτε αυτά αποκτούν τη μορφή ενός φίλου, είτε κάποιου συγγενικού προσώπου και η συμβολή τους πρέπει να αναγνωρίζεται. Όμως, η σχέση που αποκτάς με ένα δάσκαλο είναι σχέση ζωής. Και μη φανταστείτε ότι ο δάσκαλος θα σας κρατά εσσαεί «από το χέρι». Ούτως ή άλλως, αυτός δεν υπήρξε ποτέ ο ρόλος του. Ένας καλός δάσκαλος όμως θα βρίσκεται αναπόφευκτα σε κάθε καινούριο βήμα της «μετά-δασκάλου» πορείας σας.
Τι εννοώ με αυτό; Ίσως τα λόγια ενός ξένου συγγραφέα να μπορέσουν να εξηγήσουν καλύτερα για μένα. Να λοιπόν τι λέει: «Για ν’αλλάξει ο άνθρωπος και να γίνει ο εαυτός του, πρέπει να έχει ελευθερία. Για να διδαχτείς, πρέπει να είσαι ελεύθερος. [...] Πρέπει να είμαστε ελεύθεροι για να δημιουργήσουμε». Μόνο οι σχέσεις που χτίζονται πάνω στην ελευθερία μπορούν να έχουν διάρκεια. Η σχέση με το δάσκαλο πρέπει να λειτουργεί αμφίδρομα, αλλιώς δεν έχει σωτηρία. Ο ένας δεν μπορεί να χτίζει μόνος του. Ο δάσκαλος, λόγου χάρη, θα βάλει τα θεμέλια, και εσύ αν θέλεις και αν μπορείς, θα συνεχίσεις να χτίζεις πάνω σε αυτά. Και όσο πιο πολύ επικοινωνείτε, όλο και περισσότερα θα μαθαίνετε και θα βάζεις εσύ κάτι κι αυτός θα προσθέτει κι άλλοτε θα κάνει διορθώσεις. Ο δάσκαλος εάν όντας ελεύθερος, σέβεται και τη δική σου ελευθερία, ποτέ δε θα αφαιρέσει. Θα κάνει τον... «υπαινιγμό» του για κάτι που πηγαίνει στραβά, αλλά θα αφήσει κάποια πράγματα στην κρίση σου.
Σίγουρα, ένας δάσκαλος γνωρίζει πολύ περισσότερα από όσα γνωρίζεις εσύ. Ένας καλός δάσκαλος όμως, δε θα επικαλεστεί ποτέ το αλάθητο! «Η μάθηση είναι συναρπαστική. Δε χρειάζεται να ξέρεις τα πάντα. Θα οδηγήσουμε ο ένας τον άλλο». Ο δάσκαλος είναι η τρανή απόδειξη της ανθρώπινης σου υπόστασης και της προσπάθειας σου να μάθεις. Θα μπορούσε λοιπόν η σχέση αυτή να σβηστεί ποτέ στ' αλήθεια; Νομίζω πως όχι. Αν προσπαθείς να «εξοντώσεις» το δάσκαλο, θα καταλάβεις αργά ή γρήγορα ότι σκοτώνεις ένα κομμάτι του εαυτού σου. Και ίσως πεις «σιγά, θα το υποκαταστήσω με κάτι άλλο». Πώς ακριβώς; Ίσως αυτό σας φανεί τρελό, αλλά συχνά η φωνή του δασκάλου είναι η δική μας χαμένη φωνή που για κάποιο λόγο θάφτηκε, και που για κάποιον άλλο λόγο με την παρουσία του δασκάλου αγωνίζεται να βγει ξανά στην επιφάνεια. Αν επιχειρήσετε να σκοτώσετε το δάσκαλο, θα σκοτώνετε στην ουσία τον εαυτό σας και η απώλεια θα είναι μεγάλη, γιατί κανείς δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς τον εαυτό του.
Έτσι, από μια άλλη άποψη, δάσκαλος είναι ο ίδιος μας ο εαυτός. Αυτό όμως δεν αναιρεί την ύπαρξη της μορφής εκείνης. Μπορείς να είσαι σίγουρος και για τη δική της ύπαρξη γιατί δεν υπήρξε ένας απλός καθρέφτης της ψυχής σου. Αλλά ακόμα κι αν καταλήξεις να τον βλέπεις σαν καθρέφτη, εγώ σου λέω πως δεν είναι έτσι. «Μόνο προσωπικότητα μπορεί να διαμορφώσει προσωπικότητες. Πίσω απο κάθε ολοκληρωμένο άνθρωπο υπάρχει (πάντα) ένας τουλάχιστον καλός δάσκαλος», γράφει ο Νίκος Δήμου. Καθρέφτες μπορούν να γίνουν μόνο όσοι είναι καθαροί και ελεύθεροι, δηλαδή ολοκληρωμένοι.
Να λοιπόν γιατί στον άνθρωπο χρειάζεται πριν απ’όλα και πάνω απ’όλα ένας δάσκαλος. Κι αν μπόρεσες να ταυτιστείς μαζί του, είναι γιατί υπήρξε άνθρωπος, πριν απ’όλα και πάνω από όλα. Και τους άνθρωπους τους αισθάνεσαι, δεν τους βλέπεις. «Μόνο με την καρδιά βλέπεις καλά, την ουσία τα μάτια, δεν τη βλέπουν».
*Ευχαριστώ τον Λέο Μπουσκάλια, που με βοήθησε καλύτερα να αντιληφθώ τι κάνει τελικά δάσκαλο έναν άνθρωπο. Οι μπλε προτάσεις είναι από το βιβλίο του «να ζεις, ν’αγαπάς και να μαθαίνεις». Ευχαριστώ και το Μικρό Πρίγκιπα που με απλά λόγια διατύπωσε μια από τις μεγαλύτερες αλήθειες του πλανήτη Γη. Και φυσικά, εσένα.
